Carita pondok
Ku Imas Rohilah
Ku Imas Rohilah
“Yaksa téh buta, awakna badag kacida. Rupana pikasieuneun. Yaksa aya nu bageur, aya ogé anu jahat, sakumaha jelema. Yaksa anu bageur sok nyaahan ka budak. Ari yaksa anu jahat mah kadaharanana budak leutik. Yaksa anu bageur mah biasana buukna tara gimbal, sedengkeun yaksa anu jahat buukna gimbal jeung sihungan. Tapi kalolobaan yaksa dadana baruluan. Buluna hareuras sagedé-gedé harupat salak. Cenah lamun urang bisa nyabut bulu dada yaksa, urang bakal bisa ngaleungit.” Éta téh ceuk dongéng Mang Uri. Mang Uri katelah tukang lohong, karesepna diriung-riung ku barudak, lamun keur ngariung teu elat ngadongéng. Kadang-kadang pikaseurieun, kadang-kadang pikasieuneun dongéngna téh.
Sanggeus ngareungeu dongéng éta, Mamat mikir, hayang teuing bisa ngaleungit. Meureun senang, moal dititah ku ema, moal kudu indit sakola. Lah, da haroréam, cararapé sakola waé téh, pikirna. Mending gé nénéangan yaksa. Ké mun kapanggih rék ménta bulu dadana, ambéh bisa ngaleungit, pikirna. Kamana néanganana nya? Mamat nepungan deui Mang Uri, “Mang Uri, ari yaksa dimana ayana?” tanyana.
“Jauuh... di alak paul,” jawab Mang Uri.
“Alak paul téh dimana?”
“Di tungtung langit,” jawab Mang Uri deui sangeunahna bari ngalinting ududeun.
“Mun hayang ka tungtung langit jalan mana Mang?” tanya Mamat deui.
“Rék nanahaon ka tungtung langit?” Mang Uri nyéréngéh.
“Hayang panggih jeung yaksa, rék ménta bulu dadana, ambéh bisa ngaleungit.”
“Ah, Si Sarmat mah sok kamana waé kahayang téh.”
“Mang kumaha carana?” tanya Mamat maksa.
“Engké dibéjaan carana, tapi manéh kudu daék sakola jeung kudu daék mantuan indung manéh baranggawé.” Ceuk mang Uri.
Ah, mang Uri mah, apan matak hayang bisa ngaleungit ogé ambéh teu kudu indit sakola, ambéh teu kudu baranggawé. Tapi kétang, kajeun capé heula mah, padu engké ku Mang Uri dibéjaan carana tepung jeung yaksa, pikir Mamat deui.
“Heug Mang, engké mah uing daék sakola, engké béjaan carana, nya!”
“Enya,” Mang Uri nyéréngéh deui.
“Ké minggu hareup nya Mang! Ceuk Mamat. “Enya bawél, bawa yeuh ka indung manéh sakalian ari rék balik mah.” Mang Uri ngasongkeun bungkusan. “Naon ieu téh Mang?”
“Papais nangka keur indung manéh. “
“Ari keur urang mana?”
“Heueuh engké ménta ka indung manéh!”
**
Minggu hareupna Mamat datang deui ka Mang Uri. “Mang kumaha carana hayang tepung jeung yaksa téh?”
“Heuh?” Mang Uri ngahuleng, “Saratna geus dilaksanakeun can?” tanya Mang Uri deui.
“Sakola? Apan osok sakola éta gé.”
“Lain éta wungkul.
“Naon deui atuh?”
“Geus ngawaro can k a indung manéh?”
“Nya enya atuh,” témbal Mamat.
“Ah, wadul, kamari indung manéh ngobrolkeun ka Emang, cenah manéh mah kedul tara beunang dititah.”
“Enya heug atuh, tapi Mang Uri ulah ngabohong nya, mun uing geus ngawaro ka ema, béjaan carana nya!” Geus ngomong kitu mah berengbeng Mamat lumpat nyusul baturna indit ka garung rék maén bal.
Mamat kamalinaan ulin maén bal. Geus burit can balik kéneh. Indungna geus lengo deui-lengo deui. “Kamana Si Sarmat cenah, mani euweuh titaheun ieu téh, Sujang, ningali Si Mamat teu? Tanya indungna ka Si Ujang nu kakara balik tas ngaji soré.
“Tadi mah di garung maén bal.” Jawab Ujang.
“Budak bedegong, batur mah ngaji, ari ieu kalah ulin!” indung Mamat ngagedig néang Mamat ka garung. Kasampak téh mani beyetuk ku kebul keur hantem saleuseurian jeung baturna bari nyépakan bal.
“Balik!” bari dijiwir ceulina.
“Adadadaw... Ma, nyeri atuh...!”
“Tingali geus burit, geus rék magrib, buru-buru ka cai, awas mun engké peuting teu ngaji!”
Peutingna Mamat ngaji ka Haji Sodik, daék sotéh pédah hayang dibéjaan carana tepung jeung yaksa.
“Euuy... dagoan! Ceuk Mamat ka baturna nu geus ti hareula. Manéhna lumpat tipaparétot nyusul babaturanana. Can gé kasusul, gedeblug labuh, titajong, puguh gé jalanna poék. Mamat kokoséhan dina leutak hésé rék hudang. Tah aya akar, gap muntang kana akar, kakara gé rék gap, akar téh bet maju. ”Hah, maju? Naon nya?” Mamat tanggah. “Emh... jeung bau deuih... hah? Naon éta?” kusak-kusek, Mamat kokoséhan hayang hudang, tapi leungeunna kalah kadempét ku catang. Catang nahaon ieu téh bet maju? Disasar ku leungeun kéncana, catang téh ngangkat. “Adduh!” Mamat ngajerit pigeulangna ayeuna mah nu kadempét téh. Tapi teu lila catang ngangkat deui, Mamat buru-buru ngejat. Tuluy hudang, samping jeung kopéahna teuing nyangsang dimana.
Jarigjeug, jarigjeug leumpang. Kakara gé sababaraha léngkah, geus jeduk deui Mamat tidagor, ampir manéhna ngajengkang. Tangkal naon ieu téh ku gedé-gedé teuing? Mamat panasaran, disasar deui. Geus kolot jigana mah tangkal téh, ieu areuyna geuning mani sakieu lobana. Can gé béak kapanasaranana, Mamat ngarénjag reuwas, sabab kadéngé nu seuri mani nyakakak, tarik kacida, sorana handaruan, kaayaan di sakurilingna jadi inggeung jiga aya lini.
“Eudeuk naon siah, mangkluk, maké ngélekéték suku aing!” cenah. Kaayaan jadi caang ayeuna mah, sabab panonna hurung nyaangan sakuriling. Ayeuna Mamat jadi sidik kana kaayaan. Ieu yaksa téh geuning, kabeneran. Uing rék naék kana awakna rék ngala bulu dadana. Teu mikir panjang deui, térékél Mamat nérékélan bitis yaksa téa. Leungeunna muntang kana bulu bitisna nu sagedé-gedé areuy caringin. Tayohna yaksa téh gétékeun kacida. Sukuna téténjrag bari seuseurian. Mamat nu leutik digibrig-gibrig. “Siah, meugeus tong ngélékéték ka kami, géték!” cenah sorana handaruan. Mamat ngarasa soak, tapi ngawayahnakeun manéh terus nérékél, ayeuna geus tepi kana pingpingna. Mamat ukur bisa ngagulantung, sabab pingping yaksa gedé kacida, teu katangkeup ku awak Mamat nu leutik.
“Halik siah nyingkah, aing géték! Hah hah hah hah....” Yaksa terus téténjrag, kukurilingan. Alam inggeung, tapi Mamat teu miroséa, geus sababaraha kali labuh kagibrigkeun ku yaksa, tapi terus nérékél deui naék. Kudu beunang tah bulu dadana, ambéh uing bisa ngaleungit, ambéh teu kudu sakola, ambéh teu kudu ngaji, ambéh teu dititahan waé ku ema, pikirna.
”Héh mangkluk! Rék eureun moal ngélekéték kami hah?” yaksa nyentak ka Mamat. Unggal leungeunna rék néwak unggal Mamat nyingcet. “Heug, asal tedunan heula kahayang uing,” ceuk Mamat. “Na hayang naon sia téh budak pentil?” yaksa téténjrag bari ajrag-ajragan. “Ménta bulu dada salambar, uing hayang bisa ngaleungit.”
“Lah teu pira kahayang téh, ngaleungit mah gampang, saha ngaran manéh?” tanya yaksa
“Mamat,” jawabna.
“Mamat? Hah hah ... ngan saeutik ngaran téh. Mamat... Mamat... hah hah hah....” yaksa gagalakgakan seuseurian.
“Mamat...! Mamat ieuh...! Hudang, ngaji...! Lain kalah molor!”
Mamat ngulisik, terus gigisik. Rarat-rérét. Horéng tayoh ku capé beurangna ulin, Mamat kasaréan di pangajian.
“Hayoh, wudu heula ka dituh! Batur mah ngaderes ngaji, manéh kalah saré!” Haji Sodik nyarékan Mamat. Mamat indit ka cai bari lulungu.*** (Dimuat dina Mangle taun 1996)
